SÜPER LİG KULÜPLERİNİN ÇÖKÜŞ NEDENLERİ VE KURTULUŞ REÇETELERİ

Mali Çöküşün Sebepleri

Süper Lig kulüplerinin büyük bir kısmı, özellikle dört büyükler (Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor) ve birkaç Anadolu kulübü dahil, hepsi finansal darboğazdadır. Gelir üretememekte, giderlerini kontrol edememekte ve sürekli olarak borçlarını yüksek faizlerle yeni borç alarak çevirmeye çalışmaktadırlar.

Aşağıda bu mali krizin temel nedenleri özetlenmiştir:

1. Yayın Gelirlerinin Verimsiz Kullanımı:

• Süper Lig kulüpleri, 2016 yılındaki yayın ihalesi sonrası hızla artan gelirlerini çarçur etmiş ve bu gelirleri reel olarak artırmayı başaramamıştır. Ayrıca sponsorluk ve tribün gelirleri de reel olarak düşmüştür.

2. Artan Giderler:

• Futbolcu ve teknik direktör ödemelerinin toplam gelir içindeki payı sürekli artış göstermiştir.

3. Net Transfer Açığı:

• Transfer gelirleri (futbolcu satışlarından elde edilen gelirler) ile transfer giderleri (futbolcu alım bedelleri ve imza paraları) arasındaki fark büyümüştür. Bu durum, ülkenin cari açığına benzer şekilde artarak devam etmiş ve yeni borçlanmalarla kapatılmaya çalışılmıştır. Kulüplerin ortalama borç vadeleri 2-3 yıl arasında değişmektedir.

4. Yüksek Transfer ve Tazminat Ödemeleri:

• Futbolculara ödenen yüksek ve orantısız transfer bedelleri, fesih tazminatlarının artmasına neden olmuştur.

5. Rekabetin Aşırı Maliyetlendirilmesi:

• Kulüpler arasındaki rekabetin kontrolden çıkması, yabancı oyunculara uzun vadeli (3-4 yıllık) ve yüksek bedelli sözleşmeler yapılmasına yol açmıştır.

6. Şeffaflık Eksikliği:

• Kulüplerin çoğu hâlâ dernek statüsünde faaliyet göstermekte, anonim şirket statüsünde veya halka açık yapılandırmalarına geçiş yapmamaktadır. Bu durum, şeffaflığın sağlanamaması ve kulüplerin finansal kontrolünün zorlaşması anlamına gelmektedir.

7. 7405 Sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu’nun Uygulanamaması:

• Kanun, spor kulüplerinin bir bütçe yılında, önceki yıl brüt gelirlerinin en fazla %10’u kadar borçlanmasına izin vermektedir. Ancak bu düzenleme tam anlamıyla uygulanamamış ve çözüm üretilememiştir.

8. Yanlış Yatırım Politikaları:

• Kısa vadeli borçlanmalar, tesis yatırımları ve demirbaş harcamalarında kullanılmaktadır. Bu, sürdürülebilir olmayan bir yapı oluşturmuştur.

9. Futbolcu Vergilerindeki Yük:

• Futbolcu vergileri stopaj yoluyla kulüpler tarafından ödenmeye devam etmektedir. Bu konuda herhangi bir yasal değişiklik yapılmadığı için futbolcuların ve teknik direktörlerin vergi sorumluluğu bulunmamaktadır.

10. Menajerlik Sistemindeki Denetimsizlik:

• Menajerlik sisteminin ulusal ve uluslararası düzeyde denetlenememesi, finansal usulsüzlüklerin önlenememesine yol açmaktadır.

Çözüm Önerileri

1. Lisans Talimatlarının Katı Uygulanması:

• 2018 yılında hazırlanan ve UEFA ile iş birliği içinde yürütülen lisans talimatı çalışmaları, harcama limitlerinin genişletilmesi nedeniyle beklenen faydayı sağlayamamıştır. Lisans talimatları, denetim ve yaptırımlarla daha sıkı bir şekilde uygulanmalı; denk bütçe, vadesi geçmiş borç ihlalleri gibi durumlara caydırıcı cezalar verilmelidir.

2. Bankalar Birliği Yapılandırması:

• Kulüplerin borç yapılandırmalarında sürelerin uzatılması gerekmektedir. 2018 yılında yapılan 5 yıllık yapılandırma süreci yetersiz kalmış, bunun yerine 10-15 yıllık bir planlama yapılması gerektiği savunulmuştur. Lisans talimatı ve yapılandırma süreçleri bir bütün olarak ele alınmalıdır.

3. Şirketleşme ve Halka Açılma:

• Kulüplerin dernek statüsünden çıkıp, anonim şirketlere dönüşmesi gerekmektedir. Şirketleşme, daha fazla yatırımcı çekilmesini ve finansal şeffaflığın sağlanmasını mümkün kılar. Örneğin, Göztepe modeli gibi büyük sermaye gruplarına yönetim hisseleri saklı tutularak kulüplerin satışı teşvik edilmelidir.

4. Uzun Vadeli Sürdürülebilir Finansman:

• Kulüplerin transfer harcamalarını kısarak altyapı yatırımlarına yönelmeleri gerekmektedir. Ayrıca, sponsorluk ve yayın gelirleri gibi gelir kalemlerini artıracak projeler geliştirilmelidir.

5. Yabancı Oyuncu ve Menajerlik Politikaları:

• Yabancı oyuncu transferlerinde uzun vadeli ve maliyetli sözleşmelerin önüne geçilmelidir. Menajerlik sistemine ulusal ve uluslararası düzeyde denetim getirilmelidir.

6. Vergi Politikalarının Revizyonu:

• Futbolcuların ve teknik direktörlerin vergi yükümlülüklerinin kulüpler yerine kendilerine yönlendirilmesi için yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

Sonuç

Kulüplerin mevcut finansal darboğazdan kurtulması için kapsamlı ve radikal çözümler gerekmektedir. Lisans talimatlarının uygulanması ve bankalar birliği yapılandırması gibi önlemler, gerekli ancak yeterli değildir. Kulüplerin büyük yatırım fonlarına veya sermaye gruplarına açılması değerlendirilebilir.

Göztepe modeli gibi örnekler, bu sürecin nasıl yönetilmesi gerektiğine dair yol gösterici olabilir.